Εθνική Ημέρα Μνήμης Ολοκαυτώματος 25/1/2017

Ελένη Αναστασοπούλου
Περιφερειακή Δ.ντρια Εκ/σης Θεσσαλίας

Ένας από τους στόχους του σχολείου είναι η διαπαιδαγώγηση ανθρώπων και η δημιουργία εν δυνάμει πολιτών  με κριτική συνείδηση και σκέψη. Ανθρώπων οι οποίοι θα έχουν  τη δυνατότητα να στοχάζονται το βάθος των πραγμάτων και να ερμηνεύουν τα πράγματα πίσω από τα γεγονότα. Να βλέπουν δηλαδή  την πραγματικότητα και τη ζωή  στις ιστορικές τους διαστάσεις,  να αμφισβητούν το αναλλοίωτο και σταθερό του παρουσιαζόμενου ιστορικού παρόντος, ως να το επιβάλλει μια  ανώτατη πνευματική ή κοινωνική αρχή, η οποία κατέχει το αλάθητο και διαθέτει αδιαμφισβήτητη και απόλυτη γνώση.

Αν το πετύχουμε αυτό το όφελος θα είναι διπλό. Πρώτον ο μαθητής μαθαίνει να μελετά την πραγματικότητα, να σκέφτεται κριτικά και δεύτερον αποκτά  την ικανότητα του αναστοχασμού και  της μετασκέψης. Από αυτή την στοχαστική ματιά πάνω στα δεδομένα προκύπτει ως προσθετική αξία. η γέννηση της ευθύνης για την αλλαγή αυτών.

Το βασικό μάθημα που δίνει την ευκαιρία  για την καλλιέργεια της κριτικής συνείδησης είναι το μάθημα της ιστορίας. Οι μαθητές θα μπορούσαν να αποκτήσουν μια βαθύτερη οπτική και μια πιο ουσιαστική γνώση για τον τρόπο δημιουργίας και λειτουργίας των ιστορικών διαδικασιών αν είχαν τη δυνατότητα να αναγνώσουν τη δυναμική που προκύπτει μέσα από την αλληλοσυσχέτιση των κοινωνικών και οικονομικών γεγονότων, την επίδραση του ατόμου αλλά και των κοινωνικών ομάδων  στη δημιουργία των ιστορικών γεγονότων και τις επιδράσεις των ιδεολογιών ή των συμφερόντων στη διαμόρφωση και την πορεία του ιστορικού πλαισίου.

Δυστυχώς οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι η δομή και ο τρόπος διδασκαλίας του εγχειριδίου της ιστορίας με την  επαναλαμβανόμενη διδακτέα ύλη, με την επιστημονική αυθεντία, την ποσότητα της ύλης και την πίεση του χρόνου και τις συγκεκριμένες  οδηγίες του αναλυτικού προγράμματος με κυρίαρχο στόχο την αυτολεξεί αναπαραγωγή της ύλης στο βωμό της επιτυχίας στις εξετάσεις για την τριτοβάθμια εκπαίδευση οδηγούν σε μια διδασκαλία βάσει σχεδιαγράμματος κι όχι βάσει νοήματος, με επιφανειακή προσέγγιση και απαρίθμηση ημερομηνιών και γεγονότων. Σχεδιαγράμματα, αριθμοί, ημερομηνίες… καταστάσεις που θυμίζουν μαθηματικά και προσδίδουν έναν θετικιστικό και αδιαμφισβήτητο χαρακτήρα ο οποίος φυσικοποιεί και νομιμοποιεί τις κοινωνικές, πολιτικές και εξουσιαστικές σχέσεις όπως αυτές ανακύπτουν από την γραμμική παρουσίαση των ιστορικών δρώμενων. Η δυνατότητα για τη μετασκέψη και τον αναστοχασμό όπως προανέφερα χάνεται ανάμεσα σε αριθμούς και ονομασίες, πνίγεται από την  πίεση της ύλης και το άγχος για  «επιτυχία» στις εξετάσεις.

Το Ολοκαύτωμα είναι κι αυτό ένα ιστορικό γεγονός που χάνεται στη δίνη της προετοιμασίας για την τριτοβάθμια. Μαζί του όμως χάνονται και βασικά συμπεράσματα, αξίες ζωής και ανθρωπιάς που απορρέουν από το τρομερό αυτό γεγονός. Δεν αρκούν λίγες γραμμές και δύο πηγές, για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τη γενοκτονία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, για το μικρό ολοκαύτωμα των Ρομά της Ευρώπης ή μια αναφορά στη δίκη της Νυρεμβέργης, στα ερείσματα και τη σύνδεση του  ναζιστικού καθεστώτος με τα οικονομικά συμφέροντα της εποχής και την οικονομική κρίση του 29 ́-30 ́, στη Γερμανία του μεσοπολέμου.

Δεν αποτιμάται σε λίγες γραμμές το μέγεθος της απανθρωπιάς αλλά και της παραφροσύνης της ναζιστικής ιδεολογίας και πρακτικής όταν π.χ από το 1933 ακόμη το γραφείο «φυλετισμού και εποικισμού» των SS στο Βερολίνο αξίωνε, ότι «οι Τσιγγάνοι και οι μιγάδες - Τσιγγάνοι -αδιάφορο αν είναι κοινωνικά προσαρμοσμένοι ή όχι- πρέπει στις περισσότερες περιπτώσεις να καταστούν στείροι, άτεκνοι». Δεν διαφαίνονται οι διαστάσεις του εγκλήματος, δεν αναδεικνύονται οι  προσπάθειες ανθρώπων να βοηθήσουν τους συνανθρώπους τους ή αποσιωπούνται οι περιπτώσεις ανθρώπων που αρνήθηκαν τη βοήθεια και αυτών που έμειναν απαθείς μπροστά στον αφανισμό και ακόμη χειρότερα αυτών των υπανθρώπων που βοήθησαν τις θηριωδίες.

Η αντίληψη που έχουν πολλά παιδιά και όχι μόνο για τον Χίτλερ ως ενός παράφρονα που ήθελε απλά και μόνο να κατακτήσει όλο τον κόσμο δείχνει την άγνοιά τους, απαλλάσσει τις ναζιστικές ιδέες και πρακτικές από την ιδεολογική χροιά, παραποιεί την ιστορική εικόνα της τόσο κρίσιμης για την ανθρωπότητας περιόδου του ναζισμού.

Κι όλα αυτά τη στιγμή που οι ναζιστικές ιδέες αναδύονται και πάλι με περισσό θράσος στη χώρα μας και στην Ευρώπη. Μήπως οι νεοφασιστικές ιδέες βρίσκουν πρόσφορο έδαφος και στην άγνοια των νέων γενεών;

Αβίαστα οδηγούμαστε στην αναγκαιότητα/ερώτημα: με ποιο τρόπο θα βοηθήσουμε τους μαθητές μας και τη νέα γενιά  να αποκτήσουν συγκροτημένη εικόνα γι’ αυτή την ιστορική περίοδο; Πέρα λοιπόν από την αναθεώρηση του τρόπου διδασκαλίας των μαθημάτων και του ρόλου του Λυκείου θεωρώ ότι εκδηλώσεις μνήμης σαν τη σημερινή βοηθούν σε αυτή την κατεύθυνση. Βοηθούν διότι δεν αποτελούν ένα είδος μνημόσυνου αλλά διότι εδώ συντελείται  το τελικό στάδιο μιας διερευνητικής και μαθησιακής διαδικασίας στην οποία συμμετείχαν οι μαθητές. Μιας διαδικασίας η οποία ουδεμία σχέση έχει με την βαρετή και ανιαρή παράδοση του μαθήματος και την υπνωτική ακινησία της από καθέδρας διδασκαλίας. Γι αυτό στηρίζουμε και αναδεικνύουμε τέτοιες μεθοδολογικές προσεγγίσεις που δίνουν ουσία και νόημα στη γνώση.

Με βιωματικές δράσεις που αναπτύσσονται και  μέσα από την προσέγγιση με διάφορες μορφές τέχνης που συχνά χρησιμοποιούνται,  παράγεται δημιουργική και σταθερή γνώση προσφέροντας στα παιδιά έντονα και ικανά ερεθίσματα να θέσουν σε λειτουργία τις αισθήσεις και τα κοινωνικά αντανακλαστικά τους. Να οικοδομήσουν μυαλό ικανό να λύνει, να βάζει φωτιά σε  αρνητικές καταστάσεις προς το καλό της κοινωνίας. Διότι όπως έλεγε κι ο Πλούταρχος «το μυαλό δεν είναι δοχείο για γέμισμα αλλά μια φωτιά για άναμμα»

Είναι βέβαιο ότι τέτοιες δράσεις που ενεργοποιούν τους μαθητές, μας  κάνουν να ελπίζουμε ότι  η νέα γενιά συνειδητοποιεί πως  χωρίς τη συμβολή του καθενός μας δεν μπορούμε να περιμένουμε τίποτα να αλλάξει. Κι αν όχι εμείς, αν όχι εσείς αγαπημένοι μας μαθητές τότε ποιος θα προφυλάξει την κοινωνία μας  και θα προβάλλει αντίσταση σε φαινόμενα σαν αυτά που οδήγησαν ολόκληρους λαούς και κοινότητες  ανθρώπων στον αφανισμό με σημαία τη διαφορετικότητα, τη μη αλληλεγγύη, τη μη ανεκτικότητα τον μη ανθρωπισμό τη μη δημοκρατία;

«... Πάντα η νίκη αν ενωθείτε πάντα εσάς θ’ ακολουθεί» αν διατηρείτε όπως προτρέπει ο κορυφαίος ποιητής μας ο Σολωμός «Πάντ’ ανοιχτά, πάντ’ άγρυπνα, τα μάτια της ψυχής…»